Emakumeak, kirola eta berdintasuna: Jarduera fisikoaren bidez oztopoak hautsiz

Joan den urriaren 17an, Hezkuntza eta Kirol Fakultatean 'Emakumeak, Kirola eta Berdintasuna: Jarduera Fisikoaren bidez oztopoak hautsiz' jardunaldi zientifiko-dibulgatiboa egin zen. Topaketan, emakumeek kirol-arloan duten zeregina ikusaraztea, berdintasunerako bidean oraindik ere dauden oztopoak aztertzea eta kirolak eta praktika fisikoak ahalduntzeko, gizarteratzeko eta justizia sozialerako tresna gisa duten potentzial eraldatzaileari buruz hausnartzea proposatu zen.

Historikoki, kirola eta jarduera fisikoa eraikuntza eta erreprodukzio sozialeko guneak izan dira, non gure komunitateetan dauden balioak, sinesmenak eta desberdintasunak islatzen diren. Emakumeek, bereziki, oztopo kultural, estruktural eta sinbolikoei aurre egin behar izan diete, beren parte-hartze osoa eta bidezkoa baldintzatu dutenak. Hala ere, aldaketarako eragileak ere izan dira, kirol garaikidearen panorama sakonki eraldatu duten aurrerapenak eta konkistak bultzatuz.

'Emakumeak, Kirola eta Berdintasuna' jardunaldia, beraz, topaketarako, elkarrizketarako eta ekintzarako gune gisa sortu zen, kirola gizarte-aldaketaren eragile izan daitekeela – eta izan behar duela – uste duten pertsona guztientzat.

Programan esparru akademiko eta profesional desberdinetako sei emakume adituk hartu zuten parte. Uxue Fernandez Lasak (Arabako Campuseko Ongizate eta Jasangarritasun zuzendaria, EHU) "Genero-ikuspegia aisialdiko gorputz- eta kirol-jardueran" gaia jorratu zuen, eta emakumeek gorputz- eta kirol-jardueretan dituzten zailtasunak eta aukerak nabarmendu zituen, lehia-testuingurutik kanpo, berdintasunaren ikuspegitik. Ildo horretan, Olatz Etxebarria Pérez de Nanclaresek (Hizkuntzaren Didaktika eta Literatua Saila, EHU) sakondu zuen generoak, kontzeptu konplexu eta multifaktorial batek, pertsonen eguneroko bizitza txiki-txikitatik mugatu edo baldintzatu dezakeela. Hala, genero-itxaropenek eragina izan dezakete kirolerako sarbidean eta diziplinaren aukeraketan; izan ere, gizarte-eraikuntza denez, generoak mugak ezartzen ditu kirol-jarduera "egokitzat" jotzen denaren gainean. Kasu batzuetan, hautaketa horiek gizartea urratzeko modu gisa ere interpreta daitezke.

Begirada biologiko batetik, Virginia A. Aparicio García-Molinak (Granadako Unibertsitatea) kirol-errendimenduan emakumeen eta gizonen artean dauden desberdintasun fisiologikoak eta metabolikoak aztertu zituen, sinesmen tradizionalak desmitifikatuz. Sinesmen horiek, kasu askotan, beren benetako ahalmena mugatzen dute, eta beren osasun fisikoa eta emozionala arriskuan jar dezakete. Azpimarratu zen emakumeak ez direla miniaturazko gizonak! Bere esku-hartzeak nabarmendu zuen ariketa fisikoko programa pertsonalizatuen eta ez-androzentrikoen beharra, egungo ebidentzia zientifikoan oinarrituta. Horretarako, Rocio Cupeiro Cotok (Madrilgo Unibertsitate Politeknikoa) ikuspegi hori osatu zuen, emakumeen 'hileko-zikloek' errendimendu fisiko, kognitibo eta emozionalean duten eragina azaldu baitzuen, bai eta entrenamenduaren plangintzan eta lan-kargen kudeaketan duten garrantzia ere. Bestalde, Idoia Eskurza Garcíak (Eusko Jaurlaritzako Kirol teknikaria) goi-mailako euskal kirolarien 'Hilekoaren Zikloari' buruzko informazio deskribatzailea aurkeztu zuen, datu objektiboak emateko eta banakako eta taldeko mailan aplikazio praktiko eta eraginkorrak egiteko aukera eskaintzeko.

Azkenik, Laura Baena Garcíak (Granadako Unibertsitatea) "emakumeen sexualitateari eta ariketa fisikoari" buruzko hitzaldi historiko batekin itxi zuen jardunaldia, gizarteak emakumearen gorputza nola isilarazi, patologizatu edo murriztu duen ikusaraziz. XIX. mendeko "histeria" diagnostikotik haurdunaldiari edo menopausiari buruzko tabuetara, plazera eta mugimendua arriskutsutzat jo dira emakumeentzat. Hala ere, ebidentzia zientifikoak kontrakoa erakusten du gaur egun: ariketa fisikoa erregulartasunez egiteak mesede egiten die sexu-osasunari eta ongizate emozionalari, eta autoestimua, autoirudia, odol-zirkulazioa eta zoru pelbikoaren osasuna hobetzen laguntzen du. Faktore horiek funtsezkoak dira bizitzako etapa guztietan sexualitatearen bizipen positiboa izateko. Horregatik, kirolean plazer femeninoaz hitz egitea ez da gehigarri anekdotikoa, osasun- eta berdintasun-kontua baizik. Jarduera fisikoak ez gaitu indartsuago egiten bakarrik: gozatzeko gaitasunaren eta gure ongizate integralaren gaineko kontrola ere itzultzen digu.

Jardunaldiaren koordinazioa eta moderazioa Sara Maldonado-Martin-en (Gorputz eta Kirol Hezkuntza Saila, EHU) ardurapean egon zen, eta funtsezko gogoeta batekin amaitu zuen: "Benetan bidezkoa den kirol-jarduera baterantz aurrera egiteko ez da ezberdintasunak alde batera utzi behar, baizik eta ulertu eta guztiontzako erabilgarria den ezagutza bihurtu. Horregatik, gorputzaren, generoaren eta mugimenduaren arteko harremana berridaztea ongizatearen kultura eraldatzeko modu bat ere bada: eskakizunetik plazererantz, arautik askatasunerantz".

Jardunaldiaren antolakuntzan erakunde hauek lagundu zuten: Vital Fundazioa, Euskal Kirol Eskola (Eusko Jaurlaritzako Kultura eta Hizkuntza Politika Saila), Jarduera Fisikoaren eta Kirolaren Zientzietako Lizentziatuen eta Graduatuen Elkargoa (COLCAFID), Hezkuntza eta Kirol Fakultatea (EHU) eta Gorputz eta Kirol Hezkuntza Saila (EHU).